Het verhaal van de voorzitter bij gelegenheid van 5 jaar De Kneep, gelezen op 13 oktober in de Sociëteit in de schouwburg in Cuijk.
De Oude Willem zat met nieuwsgierige ogen in zijn vertrouwde stoel voor de open haard. Hij keek gefascineerd naar het heftige spel van de gele, rode en witte vlammen en die enkele blauwe, die er dunnetjes doorheen danste. Hij schrok van de knetterende vonken tegen het kachelraam, maar genoot van hun razend gedartel in de vuurhaard. Had hij zijn hele leven al gedaan: genoten van gespetter en gesputter en geknetter in het verbale debat had hij nooit geschuwd.
Nu niet meer, zijn tong was aan het verleren en voelde als een zool. Bij geringe opwinding dreigde zijn gebit de ruimte in te schieten. Opgewondenheid paste niet meer bij zijn levensstijl; passie en geestdrift nog wel, maar waren meer gericht op lichamelijke geneugten. Een glimlach verscheen op zijn gezicht.
Deze momenten voor het haardvuur ontvlamden herinneringen en beelden uit het verleden. Hoe hij, bijna per ongeluk bij De Kneep verzeilt raakte. Ze wilden een bal en ze wilden een boek en hij bood zich aan voor de redactie. Schrijven als tweede natuur was een redelijk succesvol boekje, al was het maar dat voor het eerst 35 schrijvers uit de regio gezamenlijk in één kaft verschenen. Dat smaakte naar meer en nog geen jaar later verscheen Zijwieltjes & verzuurde benen met een kleine 60 regionale auteurs. De volgende uitgave Zwaaien bij vaarwel was niet zo’n succes en bij het eerste jubileum hadden ze het aan iedereen cadeau gegeven. Was hij eindelijk van al die dozen af in zijn werkkamer. Zijn werkkamer, die nu zijn slaapkamer was, want de trap op, was voor de benen van Oude Willem een hele opgave. Dat was het ook om om de paar jaar met een nieuwe uitgave te komen. Er waren er ondertussen vijf verschenen.
Bij het tienjarig bestaan van De Kneep hadden ze het totaal oeuvre van Mientje Wever uitgegeven: 888 gedichten onder titel Mien alles met op de voorkant een foto van Wammes. Aandoenlijk. Een knots van een boek dat in omvang leek op de besteller TOTAAL van Marcel van Rosmalen, maar lekker puh, ruim 90 bladzijden meer. Het uitkomen van het boek had wel weer geleid tot commotie: een actiegroep uit Grave o.l.v. Harry Daudt had protest aangetekend omdat met deze uitgave het Graafs dialect was gediskwalificeerd. Maar aan dat gepiep van Grave waren ze onderhand wel gewend.
De Oude Willem stond op, pookte in het haardvuur en gooide er een nieuwe houtblok op. Een felle gloed sloeg in zijn gezicht en deed een nieuwe herinnering ontvlammen: de podcast. Daar had hij, samen met Marco en Wilma en Hans toch heel wat uren aan besteed. De 100ste was een gesprek van Wilma met hem en toen was hij er mee gestopt. Ook met het redigeren van de schrijversprofielen, waarvan er inmiddels 120 op de website stonden. Een indrukwekkende eregalerij van regionaal taaltalent. Ze hingen nu ook allemaal in De Kneperij.
De Kneperij: dat was toch wel de trots van zijn carrière. Nadat het rumoer over de verhuizing van BiblioPlus naar de Schouwburg was weggezakt, had er een intensieve verbouwing plaatsgevonden. Op de tweede etage kwam een extra partij toiletten en omdat de toegankelijkheid van de huiskamer van het Land van Cuijk voor mindervaliden een van de hoofdpunten van kritiek was, kwam er een extra groot invalidentoilet. Dat bleef onbenut. Rolstoelgebruikers vonden het gebruik van de lift achter het podium te ingewikkeld. Dus waren Sjoerd Meijer – inmiddels met pensioen – en hij op het idee gekomen er een extra biebruimte van te maken. Of een tejaterminizaaltje.
In het laatste jaar van zijn voorzitterschap had de Oude Willem nauwkeurig alle verschenen werken van de regioschrijvers gecatalogiseerd. In den beginnen waren dat er 240 en in dat jaar 611, waaronder 76 Cd’s en 37 Youtubefimpjes. Het grote toilet had plaatsgemaakt voor twee gerieflijke fauteuils. Bijna alle schrijvers hadden gratis hun boeken ter beschikking gesteld – die van Grave eisten een vergoeding – en zo was er een intieme ruimte ontstaan, waar de Oude Willem graag verbleef. Achter het imposante werk van Mientje Wever stond een fles Kneepwijn, maar dat wisten alleen Sjoerd en hij. Ze troffen elkaar daar een of twee keer per jaar; luisterden naar de nieuwste podcasts, toostten op de tussentijds overleden schrijvers en plaatsten een palmtakje bij hun portretten en ze morden over het maar niet op gang te komen cultuurbeleid.
De Oude Willem herinnerde zich dat hij in 2021 deel uitmaakte van een Initiatiefgroep Cultuuractieven die gepleit had voor een inspirerend gemeentelijk beleid voor de culturele sector. Was weinig van terecht gekomen: eindeloze discussies tussen de belangen van de gilden, de muziekgezelschappen en muitende jongeren en de ‘cultuurtafels’ bleken houten kistjes zonder bodem. Cultuurbeleid met de transparantie van de vlammen in de kachel: gebakken lucht.
Had hij ook ervaren bij de subsidie voor De Kneep: eerst een waarderingssubsidie, toen een stimuleringssubsidie en nu kregen ze een bijdrage uit het ‘Fonds tot behoud van het culturele taalerfgoed’. Tien Euro per geregistreerd lid. Maar schrijvers laten zich niet registreren en binden. Dat zijn individualisten, die willen vrijheid en voor het proza – het ongebondene – leven. Hij was er voorstander van geweest van De Kneep een vereniging te maken met leden en een kleine contributie. Als alle 260 schrijvers € 15 per jaar contributie zouden betalen, zou dat voldoende zijn om alle activiteiten uit te voeren. Geen gebedel meer bij fondsen of schooien bij boekhandelaren en banken. Niet gelukt en nu dus afhankelijk van dat onnozelheid uitstralende gemeentelijke fonds. Er hadden zich 30 schrijvers geregistreerd. Leverde een bedrag op dat net genoeg was voor de zilveren gegraveerde pen, die hij bij zijn afscheid als voorzitter kreeg. En hij had nog zo gehoopt op een koninklijke onderscheiding.
Maar die pen had hij nog steeds. Lag naast zijn vertrouwde stoel. Hij gebruikte hem nog dagelijks. Gisteren nog om een kaartje te sturen naar de 25ste Kwar-TAAL-dichter, ene Saartje van ’t Nat uit Afferden. Opkomend talent. Heeft enkele cursussen bij Monica Boschman gevolgd maar daarna doorgebroken. Er komt steeds meer talent van de overkant van de Maas, sinds De Kneep daar in 2023 een TAAL AAN DE MAAS organiseerde. Ook steeds meer jongeren en mannen en vrouwen met diversere culturele achtergronden. Goeie zaak.
De Oude Willem keek meewarig naar zijn zilveren pen. Ooit had hij nog gehoopt er een boek mee te schrijven. Hij was er niet uitgekomen wat voor soort boek. Een roman, een thriller, een biografie, een kinderboek? Na talloze afwegingen was hij uitgekomen op een puzzelboek.
Hij nam zijn pen ter hand en pakte het ernaast gelegen schriftje: ‘iemand die in letters iets weergeeft’ – 8 letters. Platform voor regionaal taaltalent – 7 letters.
Hij kijkt peinzend in het haardvuur, maar zijn aandacht wordt getrokken door het raam. Op straat wandelt Geurt Franzen voorbij. Hij zwaait en kijkt dwars door hem heen.
Gefeliciteerd, taalmakers en taalliefhebbers en op naar de volgende mijlpaal.
Boxmeer, 13-10-2022 Willem van Beek
